Wybór formy prowadzenia działalności

Wybór formy prowadzenia działalności
Opracował: Tomasz Nowicki

 
Przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności staje przed pytaniem, w jakiej formie najlepiej prowadzić własną firmę. Pytanie to, w nieco zmienionej formie, może także powrócić już po jakimś czasie działalności, gdyż wybór formy działalności nie jest decyzją jednorazową i często jest pochodną zmieniających się warunków w otoczeniu. Dlatego też okresowo należy weryfikować, czy pierwotnie podjęty wybór nadal jest optymalny.

 

Decyzja w powyższej kwestii powinna uwzględniać kilka kryteriów, które zależnie do tego jak są istotne dla konkretnego przedsiębiorcy, mogą w istotny sposób zdeterminować wybór.

 

Należy pamiętać o tym, iż już przy zakładaniu własnej firmy wybór formy jej prowadzenia będzie powodował konkretne skutki w zakresie:

  • kosztów założenia
  • wymogów formalnych przy założeniu oraz dalszym funkcjonowaniu
  • odpowiedzialności osób prowadzących działalność
  • rodzaju prowadzonej ewidencji księgowej
  • sposobu opodatkowania
  • możliwości dysponowania dochodem

a także dawał korzyści w zakresie

  • transparentności rozliczeń z właścicielem / wspólnikami
  • ewidencji rozrachunków z kontrahentami
  • analizowania różnych aspektów finansowych prowadzenia działalności

Jednak jedną z najważniejszych kwestii, która niestety często nie jest brana pod uwagę szczególnie przy zakładaniu działalności jest to, co się stanie z firmą w przypadku ewentualnej śmierci właściciela. Niestety z posiadanego przez nas doświadczenia musimy stwierdzić, że często powinno to być najistotniejsze z kryteriów branych pod uwagę.


Początkujący przedsiębiorca (jeżeli nie chce funkcjonować z osobą trzecią jako wspólnikiem), ma do wyboru następujące formy działalności:

  • jednoosobową działalność gospodarczą
  • spółkę komandytową
  • spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
  • spółkę akcyjną

Jeżeli natomiast dopuszczana jest możliwość współprowadzenia działalności z inną osobą fizyczną (wspólnikiem), pod uwagę może być brana również:

  • spółka cywilna
  • spółka jawna

Przy zakładaniu działalności pierwszy wybór najczęściej pada na jednoosobową działalność gospodarczą. Jest to niestety często spowodowane tym, iż „księgowi” doradzający przy wyborze, po pierwsze nie potrafią przedstawić wad i zalet poszczególnych form działalności, a po drugie boją się prowadzenia podmiotów bardziej złożonych, takich jak spółki komandytowe czy też spółki z ograniczona odpowiedzialnością. Konsekwencje tych obaw niestety ponoszą sami przedsiębiorcy, ale niestety najczęściej jest już za późno, aby cokolwiek zmienić i przeciwdziałać negatywnym skutkom.

Oczywiście nie da się ukryć, że bardzo często, przy bardzo małych rozmiarach działalności, jednoosobowa działalność gospodarcza jest wyborem optymalnym. Daje ona wiele niekwestionowanych korzyści:

  • prowadzenie ewidencji w formie książki przychodów i rozchodów lub nawet ewidencji uproszczonych (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych)
  • praktycznie brak kosztów założenia działalności
  • możliwość założenia działalności w ciągu jednego dnia
  • opodatkowanie dochodu tylko jednym podatkiem od osób fizycznych (liniowym, wg skali podatkowej lub ryczałtowym)
  • możliwość nieograniczonego dysponowania dochodem
  • brak wymogów formalnych co do sprawozdawczości

Niestety taka forma ma swoje złe strony. Do najważniejszych zaliczyć należy:

  • pełną odpowiedzialność właściciela za wszelkie zobowiązania, z zaakcentowaniem tego, iż ewentualne roszczenia kontrahentów mogą być również zaspokajane z majątku osobistego
  • brak transparentności w rozliczeniach z właścicielem (brak podziału na pieniądze prywatne i związane z działalnością)
  • ze względu na uproszczoną ewidencję trudność w prowadzeniu rozrachunków z kontrahentami czy z tytułu podatków
  • niewielką możliwość analizowania kosztów przy zdywersyfikowanej działalności
  • poważne utrudnienia w przypadku śmierci właściciela – działalność formalnie przestaje istnieć co np. w przypadku zatrudnienia pracowników lub realizacji długoterminowych kontraktów stawia bliskich w bardzo trudnej sytuacji

Na drugim biegunie postawić można spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (nie mówiąc już o najbardziej złożonej formie – spółce akcyjnej).

W przypadku spółki z o.o. do najważniejszych zalet zaliczyć należy:

  • możliwość zabezpieczenia majątku osobistego przed roszczeniami osób trzecich
  • jednoznaczne oddzielenie finansów prywatnych od finansów związanych z działalnością.
  • ze względu na konieczność prowadzenia ewidencji w formie pełnych ksiąg handlowych możliwość:
    • szczegółowej ewidencji rozrachunków
    • możliwość analizowania działalności pod względem rentowności, obrotowości, płynności
  • zachowanie ciągłości działalności w przypadku śmierci właściciela
  • łatwość w kontynuowaniu działalności przez ewentualnych spadkobierców

Oczywiście w przeciwieństwie do formy najprostszej prowadzenie spółki działalności ma swoje wady:

  • koszty założenia (na poziomie co najmniej 350 zł)
  • złożoność założenia (konieczność przygotowania umowy spółki, złożenia wniosku o rejestrację do KRS)
  • podwójne opodatkowanie (podatkiem dochodowym od osób prawnych oraz wypłacanej dywidendy podatkiem od osób fizycznych)
  • możliwość dysponowania dochodem dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego
  • konieczność prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych
  • konieczność sporządzania i składania do sądu oraz urzędu skarbowego sprawozdania finansowego

Wady i zalety poszczególnych form działalności można przedstawić w formie tabeli. Jeżeli jakaś kwestia może być uznana za uciążliwą została ona oznaczona [-], jeżeli obiektywnie jest neutralna przez [0], a jeżeli można uznać ją jako zaletę danej formy, w odpowiednim polu umieszczono [+]:

 

Działalność jednoosobowa Spółka cywilna Spółka jawna Spółka komandytowa Spółka z o.o. Spółka akcyjna
Koszt założenia + + +
Wymogi formalne przy założeniu + 0
Wymogi formalne przy funkcjonowaniu + 0
Odpowiedzialność właściciela 0 + + +
Koszt prowadzonej ewidencji + + +
Sposób opodatkowania + + + +
Możliwość dysponowania dochodem + + + 0
Transparentność rozliczeń z właścicielami + + +
Ewidencja rozrachunków + + +
Możliwość analizy finansowej + + +
Ciągłość prawna w przypadku śmierci właściciela 0 0 + +
Kontynuacja działalności przez spadkobierców 0 0 + +

 

Zależnie od oczekiwań pewne kryteria mogą być pominięte lub też mogą im zostać przypisane istotniejsze wagi. Może to spowodować, że w konkretnej sytuacji wybór może paść na spółkę komandytową lub nawet spółkę  z ograniczoną odpowiedzialnością jako najbardziej optymalną formę. Wymaga to jednak rzetelnego podejścia do tematu i dokładnego przeanalizowania przypadku każdego klienta, nie zaś determinowania wyboru przez obawy lub brak wiedzy osób prowadzących sprawy księgowe.

Related Posts